Nghề đan lục bình ở huyện Định Quán hình thành hình thành từ những năm cuối thập niên 90 của thế kỷ trước. Ban đầu chỉ loanh quanh trên địa bàn xã Phú Ngọc, đến nay đã mở rộng đến những xã vùng sâu vùng xa như Thanh Sơn (huyện Định Quán), Cát Tiên (huyện Tân Phú) và sang cả một số xã của tỉnh Lâm Đồng. Thời kỳ hưng thịnh nhất, số lượng lao động làm nghề đan lục bình trên địa bàn huyện Định Quán có đến hơn 1.500 người. Trải qua thời gian, nghề đan lục bình ở đây không bị mai một mà vẫn được duy trì. Tuy không còn được như thời vàng son trước kia, nhưng số lao động theo nghề hiện vẫn ngót nghét trên 800 người. Nhờ nghề đan lục bình mà nhiều hộ gia đình trên địa bàn ổn định việc làm, tăng thu nhập, cải thiện cuộc sống.
Khi làn sóng dịch Covid-19 thứ tư bùng phát, mặc dù chịu tác động mạnh mẽ của dịch bệnh nhưng nghề đan lục bình ở huyện Định Quán vẫn duy trì hoạt động, góp phần giải quyết việc làm cho lao động địa phương trong mùa dịch. Với việc làm tại nhà, thu nhập ổn định và lao động chủ yếu là trung niên trở lên, do đó, dù trong những tháng mùa dịch vừa qua, bà con vẫn có thể đan lục bình, có thu nhập đều đặn, đảm bảo đời sống.
Hình Minh họa
Trên địa bàn huyện hiện có 02 đơn vị đầu mối lớn cung cấp nguồn hàng cho bà con là Công ty TNHH Phú Khang và Hợp tác xã Tiểu thủ công nghiệp Định Quán (HTX Định Quán). Trong đó, HTX Định Quán chiếm gần 60% thị phần và tạo việc làm, thu nhập ổn định cho hơn 300 hộ dân. Trong các năm 2006-2009, được sự hỗ trợ từ chương trình khuyến công, HTX đã đào tạo nghề cho khoảng 700 lao động nông nhàn, lao động người dân tộc thiểu số tại các xã vùng sâu, vùng xa như La Ngà, Phú Ngọc, Ngọc Định, Phú Hòa, Gia Canh.
Sau nhiều năm hoạt động, HTX Định Quán dù trải qua bao thăng trầm nhưng vẫn đứng vững và phát triển với cơ ngơi hơn 800m2 nhà xưởng và khoảng 16 điểm vệ tinh trên địa bàn hai huyện Định Quán, Tân Phú. Những năm sau này, nắm bắt được nhu cầu thị trường, để tạo được lợi thế canh của riêng mình, HTX đã chuyển từ đơn vị đan thuê thành đơn vị tạo hàng mẫu. Mẫu hàng của HTX được các đối tác trong nước và khách hàng mước ngoài trong lĩnh vực sản xuất các mặt hàng thủ công mỹ nghệ chấp nhận, đặt hàng ổn định từ nhiều năm nay. Năm 2021, mặc dù bị ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19, doanh thu của HTX cũng đạt gần 7 tỷ đồng.
Theo chị Nguyễn Thị Thắm, người sáng lập HTX Định Quán, huyện Định Quán nằm cách xa các khu trung tâm thị tứ của tỉnh, nên ít chịu tác động của quá trình đô thị hóa, nhất là sự dịch chuyển lao động từ nông nghiệp sang công nghiệp, cộng với mặt bằng thu nhập của người dân nông thôn trên địa bàn vẫn còn thấp nên có thể cân đối giữa chi phí lao động và chi phí vận chuyển, là điều kiện để giữ chân người lao động với nghề. Đây là một trong những lợi thế trong việc duy trì và phát triển ngành nghề đan lục bình trong tình hình khan hiếm lao động tiểu thủ công nghiệp như hiện nay.
Chị Thắm cho biết thêm, nếu trước đây nguồn nguyên liệu lục bình phải mua từ các tỉnh miền Tây Nam bộ nhưng hiện tại trên địa bàn huyện Định Quán và Tân Phú có nhiều lục bình đang được khai thác chế biến làm nguyên liệu sản xuất giúp các cơ sở giảm đáng kể chi phí nguyên liệu từ 20-25% so với mua từ các tỉnh khác.
Sản phẩm mây tre đan HTX Định Quán
Lục bình khai thác trên sông, rạch ở huyện Định Quán là lục bình nước ngọt, thích hợp để đan sản phẩm có khung xương bằng sắt. Để có được những sản phẩm có độ tinh xảo, đẹp mắt, công đoạn xử lý nguyên liệu là quan trọng nhất. Lục bình tươi sau khi cắt đem đi phơi nắng từ 2-3 ngày, sau đó được bó nhỏ lại đem đi xông lưu huỳnh. Quá trình xông lưu huỳnh được thực hiện trong thời gian khoảng 12 giờ. Nguyên liệu sau khi xông lưu huỳnh lại được đem đi phơi nắng hoặc đưa vào buồng sấy để sấy rồi mới đưa vào để đan. HTX Định Quán là một trong số ít cơ sở mây tre đan trên địa bàn huyện có buồng sấy công suất lớn, đáp ứng được yêu cầu xử lý nguyên liệu lục bình.
Chị Nguyễn Thị Ánh Hồng, sinh năm 1970, ngụ ở ấp 2 xã Phú Ngọc, một trong 10 người được UBND tỉnh Đồng Nai phong tặng danh hiệu Thợ giỏi năm 2021 cho biết: "Mùa dịch bệnh vừa qua, chị em nơi đây vẫn hoạt động bình thường, không bị ảnh hưởng nên đời sống khá thoải mái. HTX cũng vẫn làm việc, không bị dừng. Tiền cũng hơi chậm chút, nhưng trả đủ hết rồi, chị em cũng ổn định nhiều lắm. Giờ hầu như cả ấp này đan lục bình".
Anh Lê Lập Phát, sinh năm 1996, thợ giỏi năm 2021, ngụ ở ấp 4 xã Phú Lộc, hàng ngày vẫn tất bật đan rương, hộp từ nguyên liệu lục bình. Được biết, gia đình anh Phát không đất sản xuất, không có nghề nghiệp gì khác và nghề đan lục bình là thu nhập chính của gia đình.
Gia đình bà Phan Thị Lên, sinh năm 1955, ngụ ở ấp 2 tham xã Phú Ngọc, tham gia đan lục bình từ hơn 15 năm trước thay cho công việc đi làm thuê, làm mướn sống qua ngày. Trước khi tham gia, bà được hỗ trợ đào tạo nghề đan lục bình miễn phí. Hiện thu nhập của cả gia đình từ nghề đan lục bình là 9-10 triệu đồng/tháng.
Ông Nguyễn Tấn Quốc, sinh năm 1965, ngụ ở ấp 2 xã Phú Ngọc, gắn bó với nghề đan lục bình hơn 13 năm cho biết, đây là nghề thủ công mà ai cũng có thể làm được, nếu nhanh nhẹn thì chỉ trong một tuần học nghề là có thể thực hiện những sản phẩm đơn giản. Tiện lợi của đan lục bình là không bị gò bó về thời gian, có thể tranh thủ làm trong thời gian rảnh rỗi. Trung bình, một người có thể đan khoảng 2-3 sản phẩm/ngày, mỗi sản phẩm được khoảng 30.000 - 40.000 đồng tùy theo mẫu.
Theo ông Phạm Hoài Phương, Phó Trưởng phòng Kinh tế và Hạ tầng huyện Định Quán, những năm trước huyện có nhiều cơ sở hoạt động ngành nghề mây tre đan, qua nhiều năm đúc kết được không ít kinh nghiệm trong sản xuất mặt hàng này và cũng đã hình thành nên lực lượng lao động vệ tinh có tay nghề với số lượng chiếm tỷ lệ cao nhất tỉnh. Mặt khác do là huyện thuần nông nên lực lượng lao động nông nhàn trên địa bàn còn khá nhiều thuận lợi cho việc mở rộng hoạt động sản xuất hàng mây tre đan. Bên cạnh đó, được sự hỗ trợ của công tác khuyến công, các cơ sở đã thực hiện đào tạo nghề cho người lao động trên địa bàn, tăng đáng kể số lao động có tay nghề, khuyến khích lao động nhàn rỗi tham gia sản xuất hàng lục bình xuất khẩu. Thời gian qua, bên cạnh các ngành nghề được xem là chủ lực của huyện như chế biến gỗ, chế biến nông sản, thực phẩm thì nghề đan lục bình phần nào đã giải quyết việc làm, thu nhập cho một bộ phận không nhỏ lao động nông thôn trên địa bàn huyện./.
