Đồng Nai là một tỉnh thuộc vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, có tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, cơ cấu kinh tế đang chuyển dịch mạnh mẽ theo hướng công nghiệp hóa - hiện đại hóa. Với vị trí địa lý có nhiều thuận lợi, trong những năm qua kinh tế Đồng Nai không ngừng tăng trưởng, ngành công nghiệp phát triển theo hướng hiện đại, trong đó không thể không nói đến lĩnh vực doanh nghiệp vừa và nhỏ, theo đó có sự đóng góp không nhỏ của các ngành nghề TTCN truyền thống tại các địa phương trong tỉnh như: nghề gỗ mỹ nghệ ở huyện Xuân Lộc, huyện Trảng Bom, nghề gốm mỹ nghệ ở xã Hóa An TP Biên Hòa, nghề dệt thổ cẩm ở xã Tà Lài Tân Phú, nghề đúc gang - đồng ở xã Thạnh Phú Vĩnh Cửu, nghề chế tác đá ở phương Bửu Long, TP Biên Hòa...., góp phần rất lớn trong giải quyết công ăn việc làm cho lao động địa phương, đặc biệt là ở khu vực nông thôn, dần thúc đẩy công nghiệp nông thôn tiếp tục tăng trưởng, taïo ñieàu kieän cho cô caáu kinh teá noâng thoân töøng böôùc chuyeån dòch theo höôùng phaùt trieån coâng nghieäp - tieåu thuû coâng nghieäp vaø dòch vuï một cách hợp lý, trong đó phải nhắc đến nghề sản xuất và chế tác đá mỹ nghệ Bửu Long, thuộc thành phố Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai.
Nghề chế tác đá Bửu Long có lịch sử hình thành và phát triển lâu đời trên địa bàn tỉnh Đồng Nai. Năm 1679, trong số 3.000 di thần người Hoa đến cư trú ở Đồng Nai, có một số người vốn có nghề chế tác đá, chủ yếu là người Hẹ đã mở hầm khai thác đá tại làng Tân Lại, nay thuộc phường Bửu Long. Lúc đầu có 08 gia đình thuộc các họ Lưu, Đặng, Phạm tham gia khai thác, sản xuất. Công cụ sản xuất lúc bấy giờ rất thô sơ, chủ yếu là dụng cụ cầm tay như: Búa tạ, xà beng, chét lớn để khai thác đá, búa trung, búa nhỏ, đục lớn, đục nhỏ các loại dùng để chế tác đá thành các sản phẩm chủ yếu phục vụ cho nhu cầu cuộc sống như: cối giã gạo, cối xay bột, hòn đá mài dao, máng lợn… Trải qua hơn 300 năm tồn tại và phát triền nghề đá, các nghệ nhân ở Tân lại, Phường Bửu long đã sáng tạo ra nhiều sản phẩm gia dụng, trang trí độc đáo như đá ốp tường, mặt bàn bằng đá, cột đá… các sản phẩm trang trì như: hoa đá, đỉnh đá, voi, lân, rồng, rùa, sấu, ngựa… và sản phẩm dung trang trí bia mộ như: Tòa sen, tượng phật, chân cột đình, bia văn tự, đỉnh lư hương, tháp nhang sân chùa, nhịp cầu đá…
Hiện nay tại ấp Tân Lại, phường Bửu long còn để lại di tích miếu thờ Ông tổ nghề đá, gọi là Tổ sư miếu và hàng năm vào ngày 13/6 âm lịch rất đông các gia đình và nghệ nhân nghề chế tác đá tập trung về đây để dự ngày giỗ tổ. Miếu này cũng được người ta biết đến với cái tên gọi khác là chùa Bà Thiên Hậu. Một thắng cảnh không thể không nhắc đến là Hồ Long Ẩn thuộc khu du lịch Bửu Long ngày nay là kết quả qua hàng trăm năm khai thác đá của người dân Tân Lai, hồ giống như một Vịnh Hạ Long thu nhỏ và khu du lịch này đã được nhà nước công nhận là “Khu văn hóa Quốc gia”.
Năm 2006, nghề chạm khảm, chế tác đá ở Bửu Long được công nhận là nghề truyền thống đã mở ra một thời kỳ phát triển mới cho sản phẩm đá Bửu Long. Các doanh nghiệp, các xưởng sản xuất sản phẩm từ đá có nhiều cơ hội phát triển và mở rộng thị trường hơn. Các sản phẩm đá được mang đi triển lãm ở nhiều hội chợ trong và ngoài nước và được đánh giá rất cao không chỉ ở chất của đá, mà còn cả những nét tinh xảo trên từng sản phẩm. Những sản phẩm được làm từ đá ở Bửu Long từ đó cũng có giá trị ngày càng cao và không ngừng tăng lên. Hiện trên địa bàn phường Bửu Long có 10 cơ sở, doanh nghiệp sản xuất nghề chế tác đá mỹ nghệ với gần 70 lao động thường xuyên, thu nhập bình quân từ 8 - 10 triệu đồng/người/tháng, đặc biệt lao động có tay nghề cao được tôn vinh là nghệ nhân, thợ giỏi có thu nhập trên 15triệu/người/tháng. Nếu như trước đây, nghề đá truyền thống ở Bửu Long còn sử dụng thiết bị thô sơ, chủ yếu là làm thủ công thì ngày nay, nhiều hộ gia đình đã đầu tư máy móc hiện đại, hỗ trợ cho việc chế tác đá, do đó sản phẩm được làm ra rất tinh xảo, có tính mỹ thuật cao. Nhiều cơ sở, doanh nghiệp đầu tư hàng tỷ đồng để nhập khẩu máy móc hiện đại phục vụ cho việc cưa xẻ, tạo hình, phôi đá như công ty Đá TNHH MTV Tân Phát Hưng, Cơ sở Ôn Văn Xuân, cơ sở Nhật Thành…. Bắt kịp với xu thế của thị trường, sản phẩm nghề chế tác đá ở Bửu Long ngày càng được ưa chuộng và có chỗ đứng ổn định trên thị trường trong nước và một số quốc gia trên thế giới như: Mỹ, Canada, Úc.... Giờ đây các cơ sở, doanh nghiệp chế tác đá mỹ nghệ Bửu Long đang từng ngày phát triển nhiều mẫu mã, kiểu dáng và độ tinh sảo của sản phẩm ngày càng mang tính thẩm mỹ cao, nhu cầu của khách hàng ngày càng nhiều. Tuy nhiên, trăn trở lớn nhất của các cơ sở, doanh nghiệp hiện nay là mặt bằng sản xuất không ổn định, đất sản xuất chủ yếu là thuê lại của các hộ dân nằm phân tán trong các khu dân cư, do đó vấn đề đầu tư mở rộng sản xuất gạch rất nhiều khó khăn, vấn đề ô nhiễm môi trường về tiếng ồn, bụi và nước thải chưa được xử lý triệt để, đã ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống cộng đồng dân cư trong khu vực sản xuất và chế tác. Mặt khác vấn đề sức khỏe cho người lao động, rồi không gian kinh doanh, khi mà cơ sở kinh doanh không được ở vị trí tập trung, thì vấn đề quảng bá và giao thương cũng càng khó khăn hơn.
Với sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, với các chính sách ưu đãi trong xây dựng và phát triển công nghiệp nông thôn; UBND tỉnh Đồng Nai đã ban hành quyết định số 461/QĐ-UBND ngày 28/02/2007 về phê duyệt Đề án “Khôi phục và phát triển ngành nghề TTCN truyền thống trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2006 -2010”, theo đó tập trung khôi phục và phát triển các ngành nghề TTCN truyền thống; tận thu, khai thác và phát huy tối đa việc sử dụng nguồn nguyên liệu, lao động tại chỗ và tiềm năng của địa phương; nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng nhu cầu trong nước và thị trường xuất khẩu, tạo đầu ra vững chắc cho ngành nghề TTCN truyền thống, đặc biệt là góp phần gắn kết với phát triển du lịch của Tỉnh nhà. Tuy nhiên việc triển khai Đề án Khôi phục và phát triển nghề chế tác đá Bửu Long vẫn chưa được thực hiện vì các ngành vẫn chưa thống nhất được địa điểm để quy hoạch cụm cơ sở sản xuất tập trung, nhằm hạn chế ô nhiễm môi trường ản hưởng đến cộng đồng dân cư. Trong khi đó, theo Quyết định 1631/QĐ-UBND ngày 04/6/2014 của UBND tỉnh Đồng Nai, thì các cơ sở sản xuất kinh doanh nghề đá ở Bửu Long thuộc diện phải di dời ra khỏi đô thị trên địa bàn tỉnh Đồng Nai trước ngày 31/12/2015. Thiết nghĩ, Khôi phục và phát triển nghề, làng nghề truyền thống đá Bửu Long là yêu cầu bức xúc nhằm phát huy nội lực, khai thác tiềm năng, lợi thế của địa phương, góp phần giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho người lao động, giảm thiểu ô nhiễm môi trường, đồng thời bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Trong điều kiện hiện nay, các cơ sở/DN chế tác đá trên địa bàn phường Bửu Long gặp nhiều khó khăn như qui mô sản xuất nhỏ lẻ, phân tán trong khu vực dân cư; Việc quản lý về môi trường chưa triệt để, trình trạng ô nhiễm tiếng ồn, bụi và xử lý nước thải trong sản xuất chưa được xử lý, ảnh hưởng đến đời sống, sinh hoạt của cư dân trong khu vực. Do đó, ngoài sự quan tâm chỉ đạo sát sao của lãnh đạo tỉnh, các ngành, các cấp cần quan tâm hỗ trợ hơn nữa trong việc phát triển ngành nghề tiểu thủ công nghiệp truyền thống, gắn liền với phát triển dịch vụ - du lịch và đồng thời giữ gìn bảo tồn văn hóa, bản sắc dân tộc đưa kinh tế Tỉnh nhà tiếp tục phát triển bền vững./.
